sobota, 26 stycznia 2013

Skarby obchodu Narodzenia Pańskiego

          Oktawę Narodzenia Pańskiego znaczna część Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” spędziła na wschodzie, posługując śpiewem podczas świątecznych mszy świętych w kościele św. Klary w Hajnówce. Świętowaniu Wcielenia towarzyszyły również inne powody do radości – nasza współprojektowiczka Ania w sobotę przed Niedzielą Świętej Rodziny wstąpiła w związek małżeński wraz z Łukaszem, wybrańcem swego serca.
          Oktawa Narodzenia Pańskiego jest czasem bogatym w różne święta. Drugiego dnia oktawy obchodzimy Święto Świętego Szczepana, Pierwszego Męczennika, pierwszego świadka wiary we wcielonego Boga w historii. Trzeci dzień oktawy to Święto Św. Jana, Apostoła i Męczennika, jedynego apostoła, który umarł śmiercią naturalną, choć zakusy na jego życie były równie częste, jak na innych. Ponieważ zgodnie z tradycją św. Jan miał być poczęstowany winem z trucizną, która ostatecznie nie zadziałała, bowiem święty pobłogosławił wino przed wypiciem, w ten dzień błogosławi się wino, które następnie spożywa się na zachowanie od zepsucia duszy i ciała. Dzień później, 28 grudnia, są obchody Święta Świętych Młodzianków Męczenników – święto dedykowane ofiarom rzezi niewiniątek, dokonanej przez króla Heroda (Mt 2, 16). Niedziela w Oktawie Narodzenia Pańskiego to Święto Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa. W końcu ostatni dzień oktawy to Uroczystość Bożej Rodzicielki Maryi, podczas której szczególnie przywołujemy treść jednego z najstarszych dogmatów chrześcijańskich o Maryi-Matce Boga (gr. Theotokos), ogłoszonego na soborze w Efezie w 431 r. 

          W związku z taką treścią Oktawy Narodzenia Pańskiego warto zwrócić uwagę na kilka rzeczy. Po pierwsze, w nowym kalendarzu liturgicznym jest to jedna z dwóch oktaw w ciągu roku – drugą jest Oktawa Zmartwychwstania Pańskiego. Jednak oktawa święta Paschy ma rangę uroczystości, natomiast Oktawa Narodzenia Pańskiego rangę święta (oprócz dni 25 grudnia i 1 stycznia, dwóch dni uroczystości, pozostałe dni mają rangę święta). Wiąże się z tym kilka istotnych kwestii. Otóż po pierwsze: kiedy post piątkowy w piątek w Oktawie Paschalnej nieobowiązuje nigdy, post w piątek po Narodzeniu Pańskim jest czymś normalnym – oktawa go nie znosi, znieść go może jedynie odpowiednie zarządzenie biskupa (czasem proboszcza), co się zdarza, zwłaszcza, jeśli w ten dzień wypada wspomnienie św. Sylwestra. Po drugie: pierwszego stycznia co roku wypada uroczystość, a więc dzień, w którym jesteśmy zobowiązani do uczestnictwa we Mszy św. Warto zwrócić dodatkowo uwagę na fakt, że wraz z zakończeniem Oktawy Narodzenia Pańskiego, rozpoczyna się nowy rok. To nie przypadek, osiem dni po narodzeniu dokonywano obrzezania chłopca i nadawano mu imię; podobnie było z Jezusem (Łk 2, 21). To właśnie ten dzień, dzień nadania imienia naszemu Zbawicielowi, przed wiekami wybrano na dzień, w którym rozpoczyna się nowy rok kalendarzowy.

          Zaraz po Oktawie Narodzenia Pańskiego następują kolejne ważne dni świętowania w cyklu bożonarodzeniowym. Szóstego stycznia wypada Uroczystość Objawienia Pańskiego, objawienia Zbawiciela poganom, a w niedzielę po niej – Święto Chrztu Pańskiego. Tego dnia kończy się obchody Narodzenia Pańskiego na świecie, lecz wierni diecezji polskich za pozwoleniem Watykanu mogą śpiewać pieśni bożonarodzeniowe do czterdziestu dni po 25. grudnia, a więc do 2. lutego, Święta Ofiarowania Pańskiego. 

          Wszelkie powyższe wskazania dni świątecznych tyczą się nowego kalendarza liturgicznego. Warto zwrócić uwagę, że niektóre ze świąt w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego obchodzone są w zupełnie innych dniach lub też noszą inne nazwy, podkreślając w ten sposób inne treści danego święta. 

          Święta oktawy wypadają w te same dni z wyjątkiem Święta Świętej Rodziny – niedziela w Oktawie Narodzenia Pańskiego jest po prostu niedzielą (2 kl.). Podobnie 1. stycznia jest dniem w oktawie (1 kl., niegdysiejsze Święto Obrzezania Pańskiego zostało zniesione przed wydaniem Mszału w 1962 r, który to dziś obowiązuje podczas celebracji nadzwyczajnej formy rytu rzymskiego). Niedziela między 1. stycznia a Objawieniem Pańskim (lub 2. stycznia) to Święto Najświętszego Imienia Jezus (2 kl.). Po zakończeniu Oktawy Narodzenia Pańskiego rozpoczyna się świętowanie Objawienia Pańskiego (6. stycznia, 1 kl.), które to święto ma własną, lecz tylko zwyczajową (do 1955 r. liturgiczną), oktawę: w niedzielę wypada Uroczystość Świętej Rodziny Jezusa, Maryi i Józefa (2 kl.), a w ósmy dzień oktawy, 13. stycznia, Wspomnienie Chrztu Pańskiego (2 kl.). W Uroczystość Świętej Rodziny rozpoczyna się odliczanie niedziel po Objawieniu, które trwa aż do okresu przygotowawczego do Wielkiego Postu (Przedpościa); nie ma więc niedziel per annum (łac. w ciągu roku, co do tej pory błędnie tłumaczy się jako ‘niedziele zwykłe’), lecz są niedziele po Objawieniu, co symbolizuje pewien nowy punkt odniesienia, nowe wydarzenie w historii, które zmienia nasze myślenie i karze nam iść nowym torem. Drugiego lutego wypada święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny (2 kl.; zgodnie z tradycją żydowską kobieta pozostawała nieczysta przez 40 dni po porodzie). Wtedy też, zgodnie z polskim zwyczajem, przestaje śpiewać się pieśni bożonarodzeniowe. Warto zwrócić uwagę, że nieraz Oczyszczenie NMP wypada już w okresie Przedpościa, a więc teoretycznie dopuszczalne jest śpiewanie pieśni bożonarodzeniowych w czasie, kiedy nie słychać już Alleluia, a kapłan ubiera się we fiolet. Tak właśnie stanie się w tym roku, kiedy to okres Przedpościa rozpoczyna się 27. stycznia.
          Jak byśmy jednak nie świętowali i według którego kalendarza nie żyli, warto, byśmy nie pozostali głusi na śpiew aniołów. Bowiem Narodzenie Pańskie to jedyny moment w historii zbawienia, gdy otwarły się niebiosa, a ludzkość usłyszała pienia anielskie. Stąd właśnie tak nazywano pierwotnie w naszym kraju pieśni bożonarodzeniowe. Do drugiego lutego jeszcze trochę czasu. Śpiewajmy więc uroczyście, bo jako Polacy mamy ogromny wybór bożonarodzeniowych śpiewów.

Krzysztof H Olszyński



wtorek, 1 stycznia 2013

Chorał Sarmacki w Bydgoszczy


          Grzegorz Gerwazy Gorczycki został już przedstawiony czytelnikom strony Projektu Muzyczno-Liturgicznego "Wschód – Zachód" (tutaj). Jego muzyka, w wykonaniu Bornus Consort, Kwartetu Wokalnego TEMPUS, Chóru sarmackiego im. Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego i zespołu instrumentów dawnych, rozbrzmiała jeszcze raz 14. grudnia 2012 r. w Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy.


           Gorczycki związany był przez kilka lat z ziemią kujawsko-pomorską, kiedy po przyjęciu święceń kapłańskich został wysłany na dwa lata (1692-1694) do Chełmna, gdzie reorganizowano wówczas tzw. Akademię Chełmińską. Prowadził tam wykłady z retoryki i poezji oraz kierował kapelą kościoła prezbiterialnego.

          Missa Rorate, Completorium i Salve Regina wybrzmiały tym razem w czasie akurat do ich wykonywania przeznaczonym, bo w Adwencie. Koncertu słuchało zacne grono melomanów bydgoskich, szczelnie wypełniając salę filharmonii. Może była to zasługa całkiem dużej reklamy w mieście...

          W chórze sarmackim śpiewały trzy osoby z Projektu: Emilija Jermolavičiūtė (sopran), Agnieszka Skórzewska (sopran), Krzysztof Hubert Olszyński (tenor).

          Mamy nadzieję, że to nie koniec koncertowania z Gorczyckim. A w repertuarze Projektu znalazł się jeden z jego utworów, Omni die dic Mariae, który śpiewamy w ramach nabożeństwa Ave vera virginitas.

Agnieszka Skórzewska

Audycję wyjaśniającą ideę koncertów "Chorał Sarmacki" można wysłuchać w Radiu PiK.