Papieska troska o modlitwę Anioł Pański

Tajemnica Wcielenia jest dla katolików tak ważna, że jeszcze 50 lat temu, podczas każdej Mszy św. zawierającej Credo, na słowa mówiące o zstąpieniu Boga na ziemię wszyscy klękali. Dziś uklęknięcie (przyklęknięcie) na te słowa pozostało jedynie w Uroczystość Zwiastowania Pańskiego i Uroczystość Narodzenia Pańskiego. Jednak oprócz tego istnieje jeszcze jeden wyraz ważności tej tajemnicy – rozważanie jej w modlitwie Angelus Domini (łac. Anioł Pański).

            Charakterystyczna dla Kościoła Rzymskokatolickiego modlitwa Angelus Domini oparta jest na słowach Maryi ze sceny zwiastowania (Łk 1, 38) oraz na Prologu Ewangelii św. wg Jana (J 1, 14). Zwyczajowo modlitwę tę odmawia się trzy razy dziennie: o godz. 6.00, 12.00, 18.00. W Okresie Wielkanocnym zastępuje ją antyfona Regina caeli. Czasy się zmieniają, wiele zwyczajów związanych z modlitwą przypisaną do konkretnych pór roku czy dnia zanikło, a jednak „chociaż zmieniły się warunki czasów, dla większości ludzi zawsze pozostają te same, charakterystyczne chwile dnia: rano, południe i wieczór, które wyznaczają fazy ich działalności i zarazem wzywają do wprowadzenia pewnej przerwy poświęconej modlitwie” (Adhortacja Marialis Cultus z 2 lutego 1974 r.).

 Anioł Pański (1857-1859), Jean-François Millet

            Modlitwa Angelus Domini swoimi początkami sięga średniowiecznej Europy. Istniał wtedy czysto świecki zwyczaj, by o zmierzchu, kiedy rozbrzmiewał dzwon na gaszenie ognia w obejściach, dzwonić we wszystkie naczynia do przechowywania ognia, a zarazem odmawiać Zdrowaś Maryjo. Z niego narodził  się zwyczaj odmawiania Pozdrowienia Anielskiego (Zdrowaś Maryjo) na dźwięk dzwonu. Efektem zakorzenienia tego zwyczaju była decyzja papieża Grzegorza IX, który w początkach XIII w. zdecydował, by Pozdrowienie Anielskie odmawiać rano i wieczorem, zawsze gdy rozlegnie się dźwięk dzwonu. Zwyczaj ten potwierdził jeszcze raz synod w Kolonii w 1279 roku, lecz już wcześniej, w 1262 r. św. Bonawentura nakazał członkom swojego zakonu, franciszkanom, odmawiać trzykrotnie Pozdrowienie Anielskie rano i wieczorem. Kilka lat później, w 1287 r. synod w Exter w Anglii polecił kapłanom, by zachęcali wiernych do odmawiania tej modlitwy trzy razy dziennie. Powiązanie tej praktyki z odpustami to efekt bulli papieża Jana XXII z 1318 r., wydanej w Avignonie, choć dokument ten nie wspomina jeszcze o odmawianiu Pozdrowienia Anielskiego w południe. Praktykę tę zalecił dopiero papież Kalikst III w 1456 r. To on nakazał trzykrotnie w ciągu dnia dzwonić na Angelus Domini, co miało być wołaniem o pomoc Bożą w wojnie z Turkami, którzy właśnie oblegali Belgrad. Szybko rozprzestrzeniający się zwyczaj już w 1472 roku, dzięki decyzji Ludwika XI, obejmował całą Francję. Prawdopodobnie za św. Piusa V (druga połowa XVI w.) Angelus Domini zyskał formę trzech wersetów i trzech powtórzeń Pozdrowienia Anielskiego. Werset końcowy i końcowa modlitwa zostały dodane przez Benedykta XIV, który oświadczył, że części te są integralnym elementem Angelus Domini, a ich odmówienie jest wymagane dla uzyskania odpustu. W ten sposób 14. października 1742 roku modlitwa przybrała dzisiejszą formę. Kolejni papieże spopularyzowali ją poprzez związanie z odpustami: cząstkowym (przy każdym odmawianiu) i zupełnym (raz w miesiącu pod zwykłymi warunkami). W ten sposób w XIX wieku modlitwa ta była odmawiana trzy razy dziennie i zawsze poprzedzona biciem dzwonów.

W Watykanie niedzielna modlitwa Anioł Pański zwyczajowo jest celebrowana przez papieża; wiąże się z nią krótka katecheza oraz błogosławieństwo. Dziś po raz ostatni będzie ona celebrowana przez papieża Benedykta XVI. Odmówmy ją ofiarowując odchodzącego papieża opiece Matki Bożej, dziękując Chrystusowi za światłego Jego zastępcę na ziemi i prosząc łaskawie o roztropny i pokorny wybór kolejnego.

V. Angelus Domini, nuntiavit Mariae. R. Et concepit de Spiritu Sancto. Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum. Benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui, Iesus. Sancta Maria, Mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc, et in hora mortis nostrae.Amen.

V. Ecce ancilla Domini.

R. Fiat mihi secundum verbum tuum. Ave Maria, gratia plena...

V. Et Verbum caro factum est.

R. Et habitavit in nobis. Ave Maria, gratia plena,...

V. Ora pro nobis, sancta Dei Genetrix.

R. Ut digni efficiamur promissionibus Christi.

Oremus. Gratiam tuam, quaesumus, Domine, mentibus nostris infunde; ut qui, Angelo nuntiante, Christi Filii tui incarnationem cognovimus,per passionem eius et crucem, ad resurrectionis gloriam perducamur. Per eundem Christum Dominum nostrum.

R. Amen.