Świętujemy dziesięciolecie (7): MERCI, że jesteście z nami

Odległość między Hajnówką a Szczecinem to w linii prostej około 660 km, asfaltem 769 km. Odległość ta przez dziesięć lat nabrała nowej treści. Jeśli nie dla wszystkich mieszkańców Podlasia i Pomorza Zachodniego, to przynajmniej dla prawie 180 osób, które przez dziesięć lat działalności Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” przebyli tę odległość nie raz i nie dwa. Dwudziestego czwartego lipca minęło dziesięć lat od naszego pierwszego wspólnego śpiewania. Przyszedł czas przyjrzeć się tym prawie dwustu osobom.

Europejskie Dni Dziedzictwa 2011 (Chwarszczany; fot. Dominik Strzelecki)

W składzie osobowym w naszej grupie od zawsze przeważał wschód. Wśród trzech najliczniej prezentowanych w naszej grupie diecezji, dwie leżą na wschodzie naszego kraju: drohiczyńska i siedlecka (Ryc. 1.). 

Ryc. 1. Trzy najliczniej reprezentowane diecezje wśród uczestników Projektu Muzyczno-Liturgicznego "Wschód - Zachód".
Objaśnienia w tekście.

Z pierwszej z nich w działania projektowe zaangażowało się aż 79 osób. Prawie połowa z nich (35) pochodzi z Hajnówki, po dziesięć osób z Bielska Podlaskiego i Sokołowa Podlaskiego, po pięć z Siemiatycz i Łochowa. Na drugim miejscu pojawia się nasza druga rodzima diecezja, arch. szczecińsko-kamieńska, z osiemnastoma przedstawicielami, z czego większość przypada na mieszkańców Szczecina (11) i Stargardu (5). Trzecie miejsce to wspomniana diecezja siedlecka, z której pochodzi osiem osób zaangażowanych w nasze działania – dwie z nich pochodzą z samych Siedlec. 

Warsztat emisji głosu 2012 (Szczawnica)

Mimo zaangażowania w nasze działania 178 osób, większość z nich uczestniczyła w nich tylko jeden raz (113). Wiąże się to z naszą specyfiką śpiewania w wielu miejscach naszego kraju. Jedynie czternaście osób z naszego grona uczestniczyło w co najmniej jednej czwartej naszych spotkań, z czego piątka może poszczycić się wyjątkową frekwencją: Agnieszka Skórzewska-Skowron, Jowita Sielska, Łukasz Krytkowski, Magdalena Chomać i piszący te słowa. Wydaje mi się, że osoby te mają szansę być jedynymi, które zaśpiewały wszystkie sześć nabożeństw oraz odwiedziły oba macierzyste kościoły Projektu.

Stella splendens in monte 2009 (Hajnówka; soprany)

Gdyby tym wszystkim osobom, śpiewającym na przestrzeni dziesięciu lat, udało się spotkać naraz, usłyszelibyśmy chór złożony z 31 sopranów, 34 altów, 12 tenorów i 15 basów. Towarzyszyłoby mu 27 instrumentalistów, a 88 osób przygotowywałoby procesje, archiwizowałoby spotkanie, czy gotowało doskonałe posiłki (niektórzy żartują, że do nazwy Projektu powinniśmy dodać człon „Kulinarny”).

Reqiuem aeternam 2015 (Łochów; chór męski)

Nabożeństwom i mszom świętym, którym towarzyszyła nasza oprawa muzyczna, przewodniczyło trzydziestu dwóch kapłanów, z czego na wschodzie najczęściej byli to: ks. Karol Biegluk (3 razy) i ks. Tomasz Szmurło (2 razy), a na zachodzie ks. Artur Rasmus i ks. Piotr Buda (po 3 razy). W różnej formie w nasze działania zaangażowani byli przedstawiciele dziewięciu zgromadzeń zakonnych: jako celebransi (Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego Księży Pallotynów, Zgromadzenie Najświętszego Odkupiciela, Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej, Zgromadzenie Księży Misjonarzy Wincentego a Paulo), śpiewacy czy instrumentaliści (siostry Misjonarki św. Rodziny, dominikanki misjonarki, Zgromadzenie Najświętszego Odkupiciela), a także przygotowujący procesje, posiłki i noclegi (siostry Misjonarki św. Rodziny, Mniszki Klaryski od Wieczystej Adoracji, siostry Franciszkanki Służebnice Krzyża).

Warsztat emisji głosu 2011 (Warszawa)

Nasze spotkania, podczas których nasz śpiew towarzyszył mszom świętym i nabożeństwom, byłyby znacznie mniej owocne, gdyby nie spotkania na wewnętrznych, zamkniętych warsztatach. Organizacja warsztatów możliwa była dzięki życzliwości wielu organizacji, które udostępniły nam salę na czas naszych prób. Była to m. in. szkoła Przymierza Rodzin i Muzeum Powstania Warszawskiego, a także miejsca położone w bardziej zacisznych miejscach: Sopocie (księża misjonarze) i Szczawnicy (parafia św. Wojciecha, Biskupa i Męczennika). Wśród tych zapleczowych przygotowań nie sposób nie wspomnieć naszej nauczycielki emisji głosu, Ireny Miękiny, która po ukończeniu trzech szkół wyższych w Rydze prowadzi obecnie spokojny żywot pod Tarnowem. Prócz kilku warsztatów z Ireną, które dały nam niezmiernie wiele w zakresie umiejętności własnych, a także zgrania ze sobą nawzajem, warto na koniec wspomnieć pewien szczególny warsztat w Poznaniu, zwany warsztatem „totalnym”, gdzie śpiewom w ciągu dnia, a następnie przy kolacji nie było końca.

Stella splendens in monte 2012 (jedno ze spotkań w Poznaniu)

Niniejsze wyliczenie osób zaangażowanych w działania Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” miało na celu zaznaczenie jak wielu osobom jesteśmy wdzięczni za wspólne śpiewanie na przestrzeni tych lat. Choć niewielu z nich wspomniano z nazwiska, pomoc każdego była nieoceniona. Przywołując słowa Kornelii Zamęckiej sprzed kilku lat („Ja tu jestem tylko małą pinezką”) można powiedzieć, że każdy z nas jest właśnie taką pinezką. Niektóre pojawiają się na chwilę, inne trzymają dzielnie od dziesięciu lat. Trzymają pomost między tym, co było, a tym, co jest, byśmy nigdy nie chcieli patrzeć w tył z chęcią zerwania z tradycją. Oby takich pinezek było jak najwięcej. Nie tylko u nas, lecz i w każdej innej grupie, zatroskanej o odnowę liturgiczną Kościoła Powszechnego.

Krzysztof H. Olszyński

Wszelkie wyliczenia w niniejszym artykule odnoszą się do stanu z dnia 24.07.2016

Via Crucis 24.07.2006 - Boćki (pierwsze nabożeństwo)

Stella splendens in monte 2011 - Kosów Lacki (obchody pięciolecia Projektu)

Stella splendens in monte 2016 - Rudka (obchody dziesięciolecia Projektu)

Świętujemy dziesięciolecie (6): miejsca i repertuar

Odległość między Hajnówką a Szczecinem to w linii prostej około 660 km, asfaltem 769 km. Odległość ta przez dziesięć lat nabrała nowej treści. Jeśli nie dla wszystkich mieszkańców Podlasia i Pomorza Zachodniego, to przynajmniej dla prawie 180 osób, które przez dziesięć lat działalności Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” przebyli tę odległość nie raz i nie dwa. Dwudziestego czwartego lipca minęło dziesięć lat od naszego pierwszego wspólnego śpiewania. Dziś przyjrzymy się miejscom, w których gościliśmy i naszemu repertuarowi.

Stella splendens in monte 2012 (Poznań; w oczekiwaniu na koziołki)

W ostatnim dziesięcioleciu śpiewaliśmy 49 razy na terenie dziewięciu diecezji. Przede wszystkim były to nasze rodzime: diec. drohiczyńska (19) i arch. szczecińsko-kamieńska (17). W grupie pozostałych diecezji wyróżnia się arch. warszawska (5), na terenie której mieszka część uczestników, wywodzących się z Podlasia (Ryc. 1).

Ryc. 1. Diecezje polskie według liczby nabożeństw i mszy świętych z udziałem Projektu Muzyczno-Liturgicznego
"Wschód - Zachód". Objaśnienia w tekście.

Nasza nazwa „Wschód – Zachód” odnosi się między innymi do dwóch głównych ośrodków naszej działalności: Hajnówki na wschodzie i Szczecina na zachodzie. Miejscem pierwszego wykonania każdego z nabożeństw w cyklu nabożeństw okresowych z muzyką dawną była parafia pw. Krzyża Świętego i św. Stanisława, Biskupa i Męczennika w Hajnówce. Łącznie w Hajnówce zaśpiewaliśmy dziewięć razy – w tym w dwóch kościołach na terenie naszej rodzimej parafii (pw. Krzyża Świętego i św. Klary) oraz w kaplicy cmentarnej parafii Śś. Cyryla i Metodego. Szczecin to z kolei miasto Rekolekcji dla facetów, lecz rzecz jasna gościmy w nim także z nabożeństwami z dawną muzyką religijną. W sumie w Szczecinie zaśpiewaliśmy 10 razy. Były to przede wszystkim Rekolekcje dla facetów (7 edycji), a także dwie Via Crucis. Jedenaste spotkanie było zamkniętym warsztatem przygotowującym Ave magne Rex caelorum.

Fons et culmen: Msza ślubna 2016 (Hajnówka/ Narewka)

Dwubiegunowość naszej działalności widać także w najczęściej odwiedzanych przez nas kościołach. W ostatnim dziesięcioleciu najczęściej (po sześć razy) można było nas usłyszeć w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Stanisława, Biskupa i Męczennika w Hajnówce (kościół, w którym rozpoczęliśmy naszą działalność) i w kościele pw. św. Jana Ewangelisty w Szczecinie (nasz obecny kościół macierzysty w Szczecinie). W dalszej kolejności należy wspomnieć Bazylikę Archikatedralną pw. św. Jakuba Apostoła w Szczecinie (miejsce naszych trzech pierwszych spotkań w tym mieście), a także kościół św. Klary w Hajnówce (nasz obecny kościół macierzysty w Hajnówce).

Via Crucis 2013 (katedra w Drohiczynie)

Innym często odwiedzanym przez nas kościołem jest kościół księży misjonarzy (parafia Zesłania Ducha Świętego) w Sopocie-Kamiennym Potoku, gdzie spotkaliśmy się trzykrotnie (w tym dwa razy na zamkniętym warsztacie). Dwa razy nasz śpiew dało się słyszeć w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie, kościele św. Jana w Stargardzie i kościele św. Mikołaja w Międzyrzecu Podlaskim.

Fons et culmen: Msza ślubna 2016 (Miłki k. Giżycka)

Przed każdym z naszych nabożeństw zaznaczamy, by nie traktować wyjątkowej formy muzycznej jako koncert. Nie chcemy śpiewać koncertów, preferujemy prezentować muzykę religijną w kontekście, w jakim odnajduje się zdecydowanie najlepiej, a więc podczas celebracji liturgicznych i paraliturgicznych. Jednak na specjalne życzenie zaśpiewaliśmy w ciągu ostatniej dekady dwa koncerty: w 2011 r. był to …nunc et in hora mortis nostrae w Chwarszczanach, a dwa lata później w ramach Hiszpańskiej Niedzieli na Solcu.

Ryc. 2. Skład procentowy repertuaru. Objaśnienia w tekście.

Przez te 49 muzycznych spotkań nasz repertuar rozrósł się do 131 pozycji, z czego 93 powstały przed 1600 r. Jedną trzecią śpiewów (42 kompozycje) stanowi chorał gregoriański, wykonywany przede wszystkim ze źródeł watykańskich i Procesjonarza dominikańskiego (30). W drugiej kolejności (30 utworów, czyli ok. ćwiartki repertuaru) stanowią utwory renesansowe, w znacznej mierze polskie, pochodzące głównie z Kancjonałów staniąteckich. Znacznie słabiej prezentowane są utwory barokowe, również głównie z Kancjonałów staniąteckich (łącznie 11 kompozycji renesansowych i barokowych pochodzi z tego zbioru). Skład procentowy naszego repertuaru prezentuje Ryc. 2.

Ryc. 3. Najliczniej reprezentowane w repertuarze źródła polifoniczne to polskie kancjonały renesansowe.

Na tle repertuaru wyróżnia się zbiór dziesięciu pieśni z El Llibre Vermell de Montserrat – jedyne źródło historyczne, z którego potrafimy wykonać wszystkie pieśni. I to nawet zupełnie niezobowiązująco, przy kolacji. Nabożeństwo Stella splendens in monte jest również wyjątkowe – jako jedyne bazuje na jednym źródle muzycznym – właśnie Czerwonej Księdze w Montserrat. Na drugim końcu znajduje się Via Crucis i Ave magne Rex caelorum, które wykorzystują aż 11 źródeł muzycznych. Gdzieś po środku mieści się Exaltata est, która, choć wyłącznie chorałowa, sięga do czterech źródeł.

Via Crucis 2015 (Warszawa)

Exaltata est, choć bardzo przez nas lubiana, jest nabożeństwem dość świeżym, które nie zdążyło zliczyć tylu powtórzeń, co chociażby Via Crucis, od której wszystko się zaczęło. Do dziś właśnie droga krzyżowa jest nabożeństwem, które śpiewaliśmy najczęściej (11 razy od 2006 r.). Zaraz po niej jest siedem edycji Rekolekcji dla facetów (od 2008 r.) i siedem powtórzeń Stella splendens in monte (od 2009 r.). Trzeci najlepszy wynik należy do mszy ślubnej z cyklu Fons et culmen.

Ryc. 4. Liczba powtórzeń poszczególnych nabożeństw okresowych, przygotowywanych z oprawą dawnej muzyki religijnej.

Jednak znacznie ważniejszymi od miejsc są osoby. To właśnie wszystkim zaangażowanym w działania Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” poświęcimy ostatni jubileuszowy wpis.

Krzysztof H. Olszyński

Wszelkie wyliczenia w niniejszym artykule odnoszą się do stanu z dnia 24.07.2016.

Fons et culmen 2015: Msza ślubna (najpierw śpiewanie, potem zabawa weselna!)

Świętujemy dziesięciolecie (5): jubileuszowa Stella splendens in monte w Rudce – napisy końcowe

Odległość między Hajnówką a Szczecinem to w linii prostej około 660 km, asfaltem 769 km. Odległość ta przez dziesięć lat nabrała nowej treści. Jeśli nie dla wszystkich mieszkańców Podlasia i Pomorza Zachodniego, to przynajmniej dla prawie 180 osób, które przez dziesięć lat działalności Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” przebyli tę odległość nie raz i nie dwa. Dwudziestego czwartego lipca minęło dziesięć lat od naszego pierwszego wspólnego śpiewania. Obchodząc jubileusz dziesięciolecia spotkaliśmy się po raz pięćdziesiąty. I – podobnie jak świętując pięciolecie – zaśpiewaliśmy nabożeństwo Stella splendens in monte.

Nabożeństwo Październikowe z pieśniami maryjnymi z El Llibre Vermell de Montserrat tym razem miało miejsce w Rudce, w parafii pw. Trójcy Przenajświętszej, gdzie gościliśmy już dwukrotnie – raz na zamkniętym warsztacie, a drugi raz śpiewając Exaltata est. Nabożeństwo Stella splendens in monte w naszej dziesięcioletniej historii wykonaliśmy siedem razy, dodatkowo dwukrotnie śpiewaliśmy je w ramach koncertu. Spotkanie w Rudce było więc dziesiątym zmierzeniem się z dziedzictwem katalońskiej średniowiecznej pieśni maryjnej.

Zbiór El Llibre Vermell de Montserrat (Czerwona Księga z Montserrat), prócz opisów zwyczajów miejscowej wspólnoty benedyktynów oraz cudów uczynionych za pośrednictwem cudownego wizerunku Czarnulki, zawiera dziesięć z co najmniej czternastu pieśni maryjnych powstałych w tym klasztorze w XIII-XIV. Wszystkie z nich usłyszeć można było tego wieczoru w Rudce. Osiem po łacinie, dwie po katalońsku; cztery w formie kanonu, sześć w formie virelai; pieśni inspirowane ówczesnymi kompozycjami włoskimi, francuskimi, angielskimi i północnoafrykańskimi. Większość z nich wykonywano jako taniec w kole; my je jedynie zaśpiewaliśmy, choć ustać w trakcie śpiewu bez żadnego ruchu było niemożliwe.

Krzysztof H. Olszyński

 

Bardzo serdecznie dziękujemy miejscowym duszpasterzom oraz wszystkim obecnym na nabożeństwie. Oby spotkanie to wydało swoje owoce we właściwym czasie.

Szczególne podziękowania kierujemy w stronę rodziców chrzestnych naszej działalności: s. Kryspiny Janeckiej MSF i ks. Tomasza Szmurło. Gdyby nie ich posługa w Hajnówce dziesięć lat temu pewnie nigdy nie zawiązałaby się nasza wspólna działalność. Świętowanie dziesięciolecia bez tych dwóch osób nie byłoby pełne.

PRZEWODNICZENIE: ks. Tomasz Szmurło

KOMENTARZE: s. Kryspina Janecka MSF

CHÓR ŻEŃSKI (I): Magdalena Chomać, Monika Ryszawa, Jowita Sielska

CHÓR ŻEŃSKI (II): Magdalena Czyż, Dorota Perszko-Sosnowska, Agnieszka Skórzewska-Skowron

CHÓR MĘSKI: ks. Błażej Samociuk, Krzysztof H. Olszyński

INSTRUMENTY: Magdalena Czyż (flet poprzeczny), Dorota Perszko-Sosnowska (bendir, bęben obręczowy), Agnieszka Skórzewska-Skowron (tamburyn z naciągiem, trójkąt)

ZDJĘCIA: Anna Ryszawa

POSIŁKI: s. Kryspina Janecka MSF, Joanna Ryszawa i cała reszta trzódki