Uroczystość Narodzenia Pańskiego AD 2014

          Za nami Uroczystość Narodzenia Pańskiego. Świąteczne dni były dla hajnowskiej części Projektu czasem spędzonym na wspólnym śpiewie dla Nowonarodzonego. Podczas uroczystych obchodów posługiwaliśmy śpiewem w jednym z dwóch macierzystych kościołów Projektu, w kościele św. Klary przy klasztorze Mniszek Klarysek od Wieczystej Adoracji w Hajnówce.

          Jak co roku, zebraliśmy się o 23.30 w Wigilię Narodzenia Pańskiego, by w oczekiwaniu na Pasterkę śpiewać pieśni bożonarodzeniowe. Były to zarówno renesansowe rotuły, jak i kolędy i pastorałki powszechnie znane i chętnie śpiewane. O północy nastał mrok, po czym posłane przez siostry klaryski anioły (w tej roli trzy urocze dziewczynki ze scholi dziecięcej działającej przy kościele św. Klary) zwiastowały nam radość wielką – narodził się nasz Zbawiciel! Po anielskim powitaniu rozpoczęła się uroczysta tzw. Msza św. Pasterska.

          Poranek 26 grudnia przywitał nas przepięknym śnieżnym krajobrazem. Czyste błękitne niebo i skrzący się śnieg oblepiający drzewa to była prawdziwa niespodzianka; wielu z nas po deszczowym grudniu wątpiło w śnieżne święta. A jak to wszystko wyglądało na skraju Puszczy Białowieskiej, gdzie znajduje się kościół św. Klary… W takich pięknych okolicznościach przyrody przyszło nam śpiewać podczas mszy św. w dzień Święta Świętego Szczepana, Pierwszego Męczennika.

          Nowym punktem świątecznego programu było w tym roku wspólne kolędowanie w naszych domach. W wyniku długodojrzewającej inicjatywy naszego tenora, Łukasza, wybraliśmy się w odwiedziny do rodzin każdego z Projektowiczów. Nasi bliscy witali nas z uśmiechem i ciepłem, czasem nawet wzruszeniem, a kiedy indziej mandarynkami, my w zamian mogliśmy naszym śpiewem uczynić świąteczną atmosferę jeszcze bardziej podniosłą. Kolędowanie dało nam i naszym rodzinom tyle radości, że z pewnością zechcemy powtórzyć je w przyszłości.

          W sobotę, 27. grudnia, w Święto Jana Apostoła i Ewangelisty, spotkaliśmy się na Mszy św. o 7.00, by jeszcze raz wspólnie zaśpiewać. Całe szczęście okazji do wspólnego śpiewania pieśni bożonarodzeniowych nie zabraknie, przecież do 2. lutego jeszcze ponad miesiąc.

Natalia Galuchowska

SOPRAN: Natalia Galuchowska, Monika Rybitwa, Jowita Sielska, Maria Magdalena Wolińska

ALT: Elżbieta Krytkowska, Agnieszka Skórzewska, Barbara Supeł

TENOR: Łukasz Krytkowski

BAS: Rafał Jankowski, Krzysztof H. Olszyński

          Bardzo dziękujemy naszym rodzinom za przyjęcie nas-kolędników. Piernik był wyborny, śliwki w czekoladzie zjawiskowe, a mandarynki prawdziwie świąteczne!

Rekolekcje dla facetów - ogłoszenie

          Właśnie zakończyliśmy pierwszy dzień siódmej edycji Rekolekcji dla facetów. Pierwszy i niestety ostatni. Nasz rekolekcjonista, o. Adam Szustak OP, z powodów rodzinnych musiał odwołać jutrzejsze spotkanie. Wszystkich za zmianę bardzo serdecznie przepraszamy. 

          Dzisiejsza konferencja, wygłoszona po mszy wieczornej, zawierała treści przeznaczone na dwa dni rekolekcyjne. Bardzo dziękujemy za liczne przybycie i duże zainteresowanie inicjatywą Rekolekcji dla facetów. 

Stella splendens in monte w Sokołowie Podlaskim - napisy końcowe

            Październik to w Projekcie czas, w którym za sprawą nabożeństwa Stella splendens in monte myślami przenosimy się do średniowiecznej Katalonii. Już po raz ósmy mieliśmy okazję modlić się pieśniami ku stworzonymi przez średniowiecznych pielgrzymów na cześć Matki Boskiej z Montserrat (szósty raz w ramach niniejszego nabożeństwa). Dla części z nas było to wyjątkowe przeżycie, ze względu na niedawno odbytą pielgrzymkę do bazyliki na Montserrat, przed wizerunek Czarnulki.

 Tym razem Nabożeństwo Październikowe Stella splendens in monte odprawiliśmy w Konkatedrze w Sokołowie Podlaskim, do którego zjechaliśmy się 18. października z rana i jak zwykle całą sobotę poświęciliśmy na przygotowania. Mimo wczesnej pobudki i niezbyt sprzyjających warunków atmosferycznych (legenda głosi, że jak Projekt śpiewa, musi być zimno), wszyscy z niecierpliwością oczekiwaliśmy początku nabożeństwa. Część z nas przed oczami nadal miała klasztor Montserrat z malowniczymi górami w tle.

Na całość nabożeństwa składało się 10 pieśni z rękopisu El Libre Vermell de Montserrat, które przeplatały rozważania tajemnic chwalebnych różańca świętego. Tym razem dwie pieśni śpiewały z nami również podopieczne Magdy Chomać, śpiewające w scholach konkatedry w Sokołowie Podlaskim i w Skrzeszewie. Ta druga schola nosi nawet nazwę… Cuncti simus concanentes. Tradycyjnie po nabożeństwie odbyła się uroczysta kolacja, podczas której mogliśmy nie tylko podzielić się swoimi przeżyciami, ale również zobaczyć pokaz zdjęć z pielgrzymi do Katalonii: Barcelony i Montserrat. A w międzyczasie skonsumować wybitny tort.

W niedzielę mieliśmy okazję uczestniczyć we mszy świętej w Skrzeszewie, w kościele, który przetrwał obie wojny światowe w nienaruszonym stanie. Po mszy udaliśmy się do pobliskiego Wirowa, w miejsce gdzie rzeka Bug „grała” Niemen w filmie „Nad Niemnem”, a później również do Drohiczyna na krótki spacer na Górę Zamkową.

Monika Ryszawa

Za cały ten weekend należą się wielkie podziękowania przede wszystkim Bogu za to, że kolejny raz pozwala nam spotykać się razem by śpiewem oddawać Mu hołd. Dziękujemy ks. prał. Andrzejowi Krupie, proboszczowi Konkatedry Niepokalanego Serca NMP, za przyjęcie nas w swoich włościach. Naszą wdzięczność kierujemy również w stronę Magdy Chomać, która nadzorowała naszą obecność w Sokołowie Podlaskim.

PRZEWODNICZENIE: ks. Grzegorz Wierzbicki

ROZWAŻANIA: Anika Chrzanowska

CHÓR I: Teresa Bielecka, Magdalena Chomać, Natalia Galuchowska, Karolina Małczuk, Magdalena Sasim, Jowita Sielska, Eliza Sobieszczuk

CHÓR II: Anna Madej, Dorota Perszko, Monika Ryszawa, Agnieszka Skórzewska, Barbara Supeł

KANTORZY: Anna Madej, Krzysztof H. Olszyński, Agnieszka Skórzewska

BĘBEN OBRĘCZOWY/ BENDIR: Dorota Perszko, Eliza Sobieszczuk

MENADŻER ZAPLECZA: Karolina Kryszczuk

ZDJĘCIA: Eliza Sobieszczuk

NOCLEGI: Magdalena Chomać, Dorota Kowalska, Karolina Kryszczuk

Rekolekcje dla facetów - zaproszenie

          Szanowni Panowie, nadchodzi kolejna edycja Rekolekcji dla facetów! Po raz kolejny spotkamy się w kościele św. Jana Ewangelisty w Szczecinie. Konferencje o tym, z czym się je "męskość-katolickość" wygłosi ojciec Adam Szustak OP. Warto zajrzeć do nas w niedzielę i poniedziałek, 26. i 27. października, o godz. 18.00. Najpierw msza święta z krótką nauką, po niej konferencja. Śpiew prowadzi Męska Schola Tradycyjna, działająca w ramach naszego Projektu. Zapraszamy serdecznie.

Stella splendens in monte w Sokołowie Podlaskim - zapraszamy!

          Mamy ogromną przyjemność skierować do Was kolejne zaproszenie na wspólną modlitwe w klimatach dawnej muzyki europejskiej. Po raz szósty przygotowujemy "Stella splendens in monte - Nabożeństwo Październikowe z pieśniami z rękopisu El Llibre Vermell de Montserrat". Po zakończonej niedawno pielgrzymce do Montserrat, chcemy się podzielić naszymi modlitewnymi wrażeniami po oddaniu czci Czarnulce. Zapraszamy do konkatedry Niepokalanego Serca NMP w sobotę, 18. października. Nabożeństwo rozpoczniemy bezpośrednio po Mszy św. o godz. 18.00, a więc w okolicach godz. 18.30.

Wnętrze bazyliki na Montserrat. Nad ołtarzem głównym empora z figurą la Moreneta - Czarnulki.

          Montserrat to benedyktyński klasztor leżący w Katalonii, niedaleko Barcelony. Ufundowany został w XI wieku w miejscu odnalezienia cudownej Czarnej Madonny - drewnianej figury Maryi z Dzieciątkiem, według legendy autorstwa św. Łukasza Ewangelisty. Od tamtej pory do miejscowego kościoła (obecnie bazyliki) ciągnęły rzesze pielgrzymów z całej Europy. Specjalnie na ich potrzeby zaczęto komponować pieśni religijne o charakterze ludowym. Dziesięć z nich przetrwało w rękopiśmiennym zbiorze tekstów liturgicznych z ok 1399 roku, który w wieku XIX zyskał czerwoną oprawę. Stąd potoczna nazwa zbioru - El Llibre Vermell de Montserrat, co po katalońsku oznacza Czerwoną Księgę z Montserrat.

Zwyczajowo, podczas modlitwy
przed figurą, chwyta się za jabłko
trzymane przez Maryję.

          W ramach prowadzonego przez nas Nabożeństwa Październikowego wykonamy wszystkie 10 pieśni, jakie zachowały się w rękopisie. Pełne hiszpańskiego temperamentu utwory znakomicie oddają wiele aspektów ówczesnej twórczości muzycznej; w zbiorze dominują dwa typy kompozycji: kanon oraz virelai. Większość pieśni napisanych jest po łacinie, dwie - w języku katalońskim. Jeden z utworów to najstarszy zachowany dance macabre, opowiadający o tym, jak co dnia zmierzamy na spotkanie śmierci…
          I właśnie pod tym kątem poprowadzona będzie celebracja modlitwy różańcowej, dla której nasze pieśni stanowić będą tło. Rozważymy rolę Maryi jako patronki dobrej śmierci - "...módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinę śmierci naszej...". Oto już za chwilę wspólny Różaniec święty zmieni swój charakter stając się różańcem wypominkowym.
          W przygotowanie Nabożeństwa Październikowego „Stella splendens in monte” zaangażowani są nie tylko ludzie z naszego kraju, ale także rozsiani po świecie. My sami odbyliśmy pielgrzymkę do Montserrat pod koniec września tego roku, niecały miesiąc temu.
          Pamiętajmy, że nabożeństwo celebrowane z tą wyjątkową muzyczną oprawą nie jest koncertem. Takiej muzyki nie da się jedynie słuchać, trzeba przede wszystkim się nią modlić. Zachęcamy więc gorąco do czynnego udziału w nabożeństwie, zarazem poprzez uczestnictwo w modlitwie różańcowej, jak i poprzez modlitewną kontemplację śpiewanych tekstów.

To my, niecały miesiąc temu na Montserrat.
Przyjdź na nabożeństwo, chcemy podzielić się naszymi doznaniami ze spotkania z Czarnulką!

           Jeszcze raz serdecznie zapraszamy!!! Konkatedra Niepokalanego Serca NMP w Sokołowie Podlaskim (diec. drohiczyńska), 18. października 2014, po mszy świętej o godz. 18.00.

Fotorelacja z pielgrzymki do Barcelony/ Montserrat (II)

          Publikujemy drugą część galerii zdjęć z naszej pielgrzymki do Barcelony i Montserrat. Tym razem m. in. zdjęcia z Sagrada Familia i Tibidabo. Ciekawe, jak zabrzmi nasz śpiew za tydzień w Sokołowie Podlaskim... po raz pierwszy będziemy śpiewać nabożeństwo "Stella splendens in monte" po doświadczeniu pielgrzymki do źródła tychże śpiewów!

Kliknij na zdjęcie, by przenieść się do galerii. Pokaz slajdów uruchomi się automatycznie. Możesz zmienić prędkość zmieniania zdjęć.

Fotorelacja z pielgrzymki do Barcelony/ Montserrat (I)

          Wróciliśmy! Dziś prezentujemy pierwszą część galerii zdjęć z naszej pielgrzymki, jaką w dniach 25-30. września odbyliśmy do Katalonii - Barcelony i Montserrat. Wkrótce również podsumowanie naszych turystyczno-duchowych wojaży w formie pisemnej refleksji. By odtworzyć pokaz slajdów, kliknij na zdjęcie. Pod każdym wyświetlanym zdjęciem możesz regulować szybkość pokazu.

Exaltata est w Hajnówce i Rudce - napisy końcowe

Kościół często i z czcią świętuje uroczystości poświęcone Matce Bożej, zdając sobie sprawę, że jest to miłe Bogu i dobre dla wiernych, jeśli wiele uroczystości w różnych dniach i podczas publicznych ceremonii jest obchodzonych ku czci najbardziej błogosławionej spośród wszystkich wybranych w niebie – Matki naszego Pana i Boga. Pośród tych różnych uroczystości, które obchodzi się z pobożnością od wieków aż po dziś dzień, Uroczystość Wniebowzięcia jest uważana za największą i najważniejszą.

(Homilia Świętego Piotra Kanizjusza prezbitera, O Maryi Dziewicy, Bożej Rodzicielce)

Hajnówka, 15.08.2014 (fot. Alicja Minarczuk)

          Projekt Muzyczno-Liturgiczny Wschód – Zachód, zgodnie ze starożytną tradycją, również uczcił tę największą i najważniejszą uroczystość poświęconą Najświętszej Maryi Pannie. 15 sierpnia w kościele pw. św. Klary w Hajnówce i 16 sierpnia w kościele pw. Trójcy Przenajświętszej w Rudce odbyło się nabożeństwo Exaltata est ze śpiewami wysławiającymi Maryję i łaskę wniebowstąpienia, jakiej dostąpiła (o śpiewach i symbolice nabożeństwa można przeczytać tutaj i tutaj). Obie te miejscowości znajdują się na Podlasiu, dlatego w sposób wyjątkowy można było doświadczyć, dlaczego w pobożności ludowej uroczystość ta nazywana jest świętem Matki Bożej Zielnej. Podczas mszy świętej 15 sierpnia w Hajnówce prawie wszyscy wierni trzymali w dłoniach bukiety z kwiatów

Ziołowy Zakątek w Korycinach - gospodarstwo
agroturystyczne, skansen, a także sklep
z podlaskimi ziołami

polnych i ogrodowych, zbóż, traw – przyniesionych do poświęcenia. Zaś po nabożeństwie w Rudce odwiedziliśmy Ziołowy Zakątek w Korycinach, gdzie mogliśmy podziwiać bogactwo roślin polskiej ziemi.

          Zioła lecznicze błogosławiono w tym dniu już pod koniec X wieku. W wielu wsiach błogosławione są również pola, a wierni ofiarowują plony na ołtarzu. Praktyka ta nawiązuje do jednego z apokryfów, według którego, kiedy Święta Rodzina uciekała z Dzieciątkiem do Egiptu, Matka Boża pomogła napotkanemu w drodze rolnikowi w obsiewaniu pola pszenicą. Siew okazał się cudowny – rzucone w ziemię ziarno od razu kiełkowało, rosło i wydawało plon. Kiedy ścigający uciekinierów żołnierze Heroda napotkali tego rolnika i zapytali go o młodą niewiastę z dzieckiem, ten odpowiedział, że widział takich ludzi, ale wtedy, gdy siał pszenicę. Ponieważ kłosy były już gotowe do zbioru, żołnierze uznali, że było to dawno i nie mogła to być Maryja z Jezusem.

          Również w tekstach wyśpiewywanych podczas nabożeństwa odnaleźć można wiele roślinnych metafor i porównań. Maryja wyrosła niczym cedr na Libanie i cyprys na górze Syjon; wydaje miłą woń jak mirra, cynamon i balsam; rozkwita miedzy różami i liliami. Podczas nabożeństwa niemal czuło się te wszystkie zapachy najpiękniejszego kwiecia.

          Tym bardziej, jak głosi zawsze tekst na końcu naszych nut, Chwała Bogu za wszystko: za Maryję, jej wniebowstąpienie, opiekę nad plonami, piękno przyrody, możliwość śpiewania dla Matki Bożej i z nią wychwalania Trójcy Przenajświętszej.

Agnieszka Skórzewska

Rudka, 16.08.2014 (fot. Anna Ryszawa)

Bardzo dziękujemy hajnowskim mniszkom klaryskom oraz parafii Trójcy Przenajświętszej w Rudce za gorące przyjęcie w tych dniach, zapewnienie noclegu i miejsc do prób, a także za umożliwienie poprowadzenia nabożeństwa.

CHÓR ŻEŃSKI I: Teresa Bielecka, Natalia Galuchowska, Jowita Sielska, Agnieszka Skórzewska

CHÓR ŻEŃSKI II: Magdalena Chomać, Magdalena Czyż, Anna Madej, Monika Ryszawa, Barbara Supeł

CHÓR MĘSKI: Przemysław Kisło, Krzysztof H. Olszyński, ks. Błażej Samociuk

KANTORZY: Magdalena Chomać, Magdalena Czyż, al. Wojciech Łuszczyński, Anna Madej, Krzysztof H. Olszyński, ks. Błażej Samociuk, Jowita Sielska, Agnieszka Skórzewska

KUCHNIA: Natalia Galuchowska, Jadwiga Olszyńska, Julia Olszyńska, Monika Ryszawa, Irena Sielska, Tomasz Supeł

MENEDŻER ZAPLECZA: Alicja Minarczuk

LOGISTYKA: Magdalena Chomać, al. Wojciech Łuszczyński, Jarosław Olszyński, ks. Błażej Samociuk, Tomasz Supeł

ARCHIWIZACJA AUDIO-FOTO: Przemysław Kisło (audio), Alicja Minarczuk (foto), Agnieszka Skórzewska (audio)

MATERIAŁY INFORMACYJNE: Magdalena Chomać (druk), Łukasz Krytkowski (projekt plakatu i broszurek), Anna Madej (druk), Anna Ryszawa (druk)

 

Exaltata est - nagrania z nabożeństwa dostępne online

          Na naszym kanale na YouTube opublikowaliśmy wybór śpiewów z nabożeństwa Exaltata est, które niedawno celebrowaliśmy dwukrotnie - w Hajnówce (15. sierpnia) i w Rudce (16. sierpnia). Oczekując na napisy końcowe, które pojawią się na naszej stronie niebawem, zapraszamy do ponownego wsłuchania się w chorał gregoriański na Uroczystość Wniebowzięcia NMP.

Plurimos annos dla studenta

          Z wielką radością spieszymy z informacją, że ks. Błażej Samociuk, który w ramach działalności Projektu Muzyczno-Liturgicznego "Wschód – Zachód" niejeden dźwięk już wyśpiewał i niejedno słowo modlitwy skierował z dymem kadzidła do nieba, został skierowany przez JE bpa Tadeusza Pikusa na studia na kierunek muzykologia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Właśnie dziś ks. Błażej Samociuk kończy posługę w parafii Trójcy Przenajświętszej, gdzie tydzień temu gościliśmy z nabożeństwem Exaltata est.

          Dziś jest również dzień urodzin księdza Błażeja. Dziękując za pięć lat współpracy życzymy i Jemu, i sobie, dalszego wspólnego śpiewania w przyszłości, a także powodzenia w nowym rozdziale życia, rozpoczynającym się na KULu. Jednak przede wszystkim zachowania niemożliwie wręcz czasami pogodnego podejścia do życia, które bardzo, bardzo cenimy. Plurimos annos!

Ziołowy Zakątek, Koryciny (parafia Rudka); nasze niedzielne popołudnie po śpiewie Exaltata est w Rudce

Exaltata est – fotorelacja z Hajnówki i Rudki

          Za nami Exaltata est w Hajnówce i Rudce. By obejrzeć fotorelację, kliknij poniższe zdjęcie. Dziś jeszcze szansa usłyszenia nas na mszy św. w Korycinach o godz. 10.00!

Exaltata est – chorał gregoriański na Uroczystość Wniebowzięcia NMP (II)

          Kilka dni temu przedstawiliśmy opis symboliki nabożeństwa Exaltata est, na które składa się chorał gregoriański z Uroczystości Wniebowzięcia NMP. Dziś przybliżamy śpiewy, jakie wchodzą w skład nabożeństwa. Każdy z nich ma swoją funkcję i wykonywany był/ jest w określonym momencie dnia lub w ramach konkretnej modlitwy. Nabożeństwo zbudowane jest z czterech części; ta rytmika modlitwy oddaje rytm modlitwy brewiarzowej. Na każdą z części składają się trzy śpiewy. Uzupełniają je śpiewane lekcje wraz z responsoriami krótkimi i versiculusami (więcej we wspomnianym opisie symboliki nabożeństwa).

CZĘŚĆ I. NIESZPORNA

Jeden z trzech warsztatów weekendowych,
poświęconych nabożeństwu Exaltata est

Felix namque es – responsorium, na procesję. Śpiew własny. Źródło: Processionarium SOP. Rzym 1913. Responsorium to typ śpiewu chorałowego, w którym, po wspólnym odśpiewaniu przez kantora i chór wersetu stanowiącego „refren”, następuje dialog kantora i chóru. Na wersety kantora chór odpowiada różnymi fragmentami „refrenu”. Niniejsze responsorium jest śpiewem własnym Uroczystości Wniebowzięcia NMP, tzn. jest przypisany do tej uroczystości i nie pojawia się nigdzie indziej w roku liturgicznym. Pochodzi z procesjonarza dominikańskiego (SOP – sacerdotes ordine praedicatorum).

Benedicta + Ps CXXVI – I Nieszpory, czwarta antyfona. Źródło: Vesperale Romanum. Paryż 1913. W największe swoje święta Kościół stosuje starożytną żydowską rachubę czasu. Ponieważ najpierw była ciemność, a z niej wyłoniła się jasność, tak w tradycji żydowskiej każdy dzień powtarza ten cykl stworzenia; zaczyna się więc o zachodzie słońca dnia poprzedniego. Dlatego też w największe święta kościelne pierwszym punktem obchodów są nocne czuwania (łac. czuwanie – vigilia), które choć sprawowane są przed północą, należą już do tej uroczystości. W ten sposób każda uroczystość ma I i II Nieszpory (pierwsze sprawowane są jeszcze dnia poprzedniego).

Quem terra – hymn, na procesję. Śpiew własny. Źródło: Processionarium SOP. Rzym 1913. Hymn autorstwa Venantiusa Fortunatusa (530-609), biskupa Poitiers, bardzo popularny w średniowieczu.

Czytanie z Księgi Rodzaju – z Matutinum: Nokturn 1, lekcja 1. Tłum.: ks. Jakób Wujek. Źródło: Breviarium Romanum, Rzym 1962. Główną częścią nocnego czuwania jest Matutinum (Godzina Czytań). W największych uroczystościach składa się z trzech nokturnów. Każdy z nokturnów zawiera 3 psalmy, a następnie 3 lekcje (dziś nazywane czytaniami, choć w uroczystej formie są śpiewane, nie czytane), każda zakończona uroczystym responsorium. Lekcja z Księgi Rodzaju jest pierwszym czytaniem z dziewięciu przewidzianych na wigilię Wniebowzięcia NMP.

Exaltata est Sancta Dei Genitrix – responsorium krótkie, na tercję. Źródło: Antiphonale pro diurnis horis, Rzym 1912. W tzw. mniejszych godzinach brewiarza, odmawianych w ciągu dnia (tercji, sekście i nonie) po czytaniach występują responsoria krótkie, mające uproszczoną budowę. Po responsorium następuje śpiew versiculusa, który nawiązuje swoją treścią do kolejnego responsorium krótkiego tego dnia, śpiewanego podczas seksty.

CZĘŚĆ II. PROCESYJNA

Podstawą naszych ćwiczeń są tzw. próby domowe

Sicut cedrus – responsorium, na procesję. Śpiew własny. Źródło: Processionarium SOP. Rzym 1913. Przez nas zaśpiewane w interpretacji według traktatu De musica Hieronima z Morawii, XIII-wiecznego dominikańskiego muzykologa, żyjącego w klasztorze św. Jakuba w Paryżu. W swoim traktacie opisuje on praktykę wykonawczą miejscowej wspólnoty dominikanów. W świetle jego traktatu chorał jawi się jako muzyka rytmiczna, co świetnie koresponduje z przeznaczeniem niniejszego responsorium – śpiewu wykonywanego podczas procesji.

Speciosa – antyfona, na procesję. Śpiew własny. Źródło: Processionarium SOP. Rzym 1913. Interpretowany według traktatu Hieronima z Morawii.

Ave stella matutina – antyfona, na procesję. Śpiew własny. Źródło: Processionarium SOP. Rzym 1913. Śpiewany według powszechnej dziś w zakonie dominikańskim interpretacji chorału (Hieronim zamieszcza w swoim traktacie uwagę, że wymienionych przez niego zasad nie powinno stosować się do tekstów rymowanych).

Czytanie z kazania św. Jana z Damaszku – z Matutinum: Nokturn 2, lekcja 4 i 5. Mowa świętego Jana Damasceńskiego: mowa 2., o Zaśnięciu Najświętszej Maryi Panny. Tłum.: Marcin Morawski. Źródło: Breviarium Romanum, Rzym 1962.

Assumpta est Maria in coelum – responsorium krótkie, na sekstę. Źródło: Antiphonale pro diurnis horis, Rzym 1912. Po responsorium następuje śpiew versiculusa, który nawiązuje swoją treścią do kolejnego responsorium krótkiego tego dnia, śpiewanego podczas nony.

CZĘŚĆ III. MSZA ŚWIĘTA

Próby męskie odbyły się m. in. w Rudce oraz w klasztorze
misjonarzy oblatów na Świętym Krzyżu

Signum magnum – introit. Śpiew własny. Źródło: Graduale Romanum. Rzym 1961. Introit jest śpiewem rozpoczynającym mszę świętą. Wraz ze śpiewem na ofiarowanie i komunię świętą należy do tzw. części zmiennych, zależnych od dnia. Śpiew części zmiennych należał do chóru.

Inviolata  – sekwencja/ na procesję. Źródło: Bruges processionale, Brugia ok. 1550. Przewidziany jako proza (sekwencja) na Wniebowzięcie NMP. Bardzo popularne w średniowieczu sekwencje powstawały na motywach melodycznych śpiewu Alleluia. Od XII wieku śpiewane były powszechnie właśnie po śpiewie Alleluia, a przed Ewangelią św. Reformy związane z trydencką odnową liturgii doprowadziły do usunięcia wszystkich sekwencji z wyjątkiem pięciu. Dziś praktycznie używa się jedynie dwóch: na Niedzielę Wielkanocną i Niedzielę Zesłania Ducha Świętego. Ponieważ sekwencja śpiewana była przez lud, jej schemat melodyczny jest bardzo prosty. Na ogół składa się z par wersetów śpiewanych na tę samą melodię.

Alleluia. Assumpta est – źródło: Graduale Romanum. Rzym 1961. Alleluia jest przykładem śpiewu jubilacyjnego. W takim śpiewie po wyśpiewaniu całego tekstu kantor lub chór wykonuje dodatkowy wielonutowy ozdobnik (jubilację), by zaznaczyć, że choć został wyśpiewany cały tekst, to i tak jest to za mało, by dostatecznie uwielbić Boga.

Czytanie ze św. Ewangelii wg Łukasza + homilia – z Matutinum: Nokturn 3, lekcja 7. Tłum.: ks. Jakób Wujek (Łk 1, 41-42). Kazanie świętego Piotra Kanizjusza, prezbitera, O Maryi Dziewicy, Bożej Rodzicielce. Źródło: Breviarium Romanum, Rzym 1962. Zgodnie z tradycyjną praktyką w matutinum śpiewa się jedynie nagłówek (łac. capitulum) fragmentu z Ewangelii św. czytanej danego dnia. Ten krótki urywek kończy się słowami Et reliqua (tzn. „i co następuje”, „i tak dalej”). W domyśle po takim odczytaniu nagłówka każdy uczestniczący w Matutinum powinien przywołać sobie wspomniany fragment Ewangelii św. w całości i go rozważyć. Zazwyczaj w ramach uroczystego nocnego czuwania po Matutinum następuje msza święta, podczas której wspomniany urywek zostanie zaśpiewany w całości.

Maria Virgo assumpta est – responsorium krótkie, na nonę. Źródło: Antiphonale pro diurnis horis, Rzym 1912. Po responsorium następuje śpiew versiculusa.

CZĘŚĆ IV. NIESZPORNA

Niektóre śpiewy z tradycji dominikańskiej wykonamy
wg traktatu Hieronima z Morawii

Virgo parens Christi – responsorium Na procesję. Źródło: Processionarium SOP. Rzym 1913.

Virgo prudentissima + Magnificat – I Nieszpory, antyfona do Magnificat. Źródło: Vesperale Romanum. Paryż 1913. W skład niektórych godzin brewiarzowych jako stale obecne elementy wchodzą kantyki nowotestamentalne. Takim kantykiem, obecnym w każdych Nieszporach, jest pieśń Maryi, tzw. Magnificat.

Salve Regina – antyfona kończąca na okres od I Nieszporów Uroczystości Przenajświętszej Trójcy do nony soboty przed I Niedzielą Adwentu włącznie. Źródło: Vesperale Romanum. Paryż 1913. Antyfona śpiewana podczas procesji po Completorium (ostatnia godzina brewiarzowa dnia, stąd określenie antyfony "kończąca", tzn. kończąca liturgię godzin całego dnia). Jeśli Completorium odmawia się indywidualnie, a Nieszpory wspólnotowo, można antyfonę kończącą zaśpiewać po Nieszporach. W ciągu roku używa się czterech różnych antyfon kończących, w zależności od okresu liturgicznego. Każda z nich ma melodię zwykłą (łac. tonus simplex) oraz uroczystą (łac. tonus solemnis). Niniejsze nabożeństwo kończy Salve Regina w tonie uroczystym.

Jeszcze raz serdecznie zapraszamy:

piątek, 15. sierpnia, godz. 17.00 – EXALTATA EST w kościele św. Klary w Hajnówce;

sobota, 16. sierpnia, godz. 19.00 – EXALTATA EST w kościele Trójcy Przenajświętszej w Rudce;

niedziela, 17. sierpnia, godz. 10.00 – msza św. w kaplicy św. Józefa Robotnika w Korycinach (parafia Rudka).

Trwa ostatni warsztat przygotowujący "Exaltata est"

          Na warszawskim Wilanowie trwa ostatni warsztat przygotowujący nabożeństwo Exaltata est, które już w najbliższy weekend będzie można usłyszeć dwukrotnie w diecezji drohiczyńskiej. Wspólna praca nad materiałem daje nam coraz więcej satysfakcji, bo i trudności technicznych coraz mniej, wątpliwości także. Nuty, które mają być krótkie, raczej są krótkie, a te długie wychodzą długie. Z pauzami bywa jeszcze różnie, ale efekt finalny słychać całkiem nieźle. A jak po takiej całodniowej pracy doskonale smakują desery Wedla...

W końcu warsztat na Wilanowie, prawda?

Na temat wykorzystania nowych technologii w służbie Projektu była ostatnio mowa.

Po całym dniu za stołem z nosem w nutach relaksujący spacer po Wilanowie.

O! To wszystko dla mnie?!

Mmm... Omnomnomnom...

Tak, tak! Tak właśnie człowieka przepełnia miłością śpiewanie chorału!

Exaltata est – chorał gregoriański na Uroczystość Wniebowzięcia NMP (I)

          Od samego początku działalność Projektu Muzyczno-Liturgicznego „Wschód – Zachód” bazuje na organizacji nabożeństw, których oprawę muzyczną stanowią dawne pieśni religijne z terenów całej Europy. Jak do tej pory wypracowaliśmy pięć takich nabożeństw: VIA CRUCIS, drogę krzyżową z polską dawną pieśnią pasyjną; AVE VERA VIRGINITAS, Apel Jasnogórski z dawnymi pieśniami maryjnymi i adwentowymi na Uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP; AVE MAGNE REX CAELORUM, polskie renesansowe pieśni bożonarodzeniowe; STELLA SPLENDENS IN MONTE, nabożeństwo październikowe z pieśniami z rękopisu El Llibre Vermell de Montserrat; REQUIEM AETERNAM, różaniec wypominkowy z chorałem pogrzebowym i ludowymi śpiewami o śmierci. Miło nam poinformować, że już wkrótce kontemplować będziemy nowe nabożeństwo, EXALTATA EST (łac. Wywyższona jest), dedykowane Uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Giotto, Zaśnięcie Dziewicy Maryi

 Uroczystość Wniebowzięcia NMP znana była już w V wieku w Palestynie i Syrii i już wtedy świętowana była 15. sierpnia. W teologii rozwijanej na terenie Cesarstwa Bizantyńskiego nazywane było Zaśnięciem (gr. Koimesis) Bogurodzicy. Rzym przejął je w VII wieku, choć prawda o wniebowzięciu NMP podniesiona została do rangi dogmatu dopiero w 1950 r. W Prawosławiu, choć święto należy do dwunastu największych świąt obchodzonych w kalendarzu liturgicznym, prawda ta dogmatem być nie może (dogmaty prawosławne dotyczą bezpośrednio Chrystusa). Dodatkowo w tradycji wschodniego chrześcijaństwa mówi się, że podczas zaśnięcia Jezus Chrystus zabrał do nieba jedynie duszę Maryi. Katolicki dogmat głosi jednak, że do nieba została wzięta Maryja z duszą i ciałem, gdyż jako Niepokalanie Poczęta nie podlegała skutkom grzechu pierworodnego, a więc i śmierci.

Zaśnięcie NMP, Czechy, poł. XIV w.

          Uroczystość Wniebowzięcia NMP jest więc niewątpliwie najstarszym świętem maryjnym w chrześcijaństwie, do dziś uroczyście obchodzonym na Wschodzie i Zachodzie. W tradycji łacińskiej od wieków posiadała ona, jak każde wielkie święto, rozbudowaną wigilię (nocne czuwanie), w której skład wchodziły: I nieszpory, matutinum (złożone z trzech nokturnów), laudesy i msza święta. Po zakończonym nocnym czuwaniu osoby konsekrowane czekała jeszcze modlitwa pozostałych godzin brewiarzowych w ciągu dnia: tercja, seksta, nona, II nieszpory i kompleta. Do tego dołożyć należy drobne wzbogacenia tego schematu wynikające z tradycji poszczególnych wspólnot zakonnych (np. procesje). Jeśli sobie uświadomimy, że każdy ryt liturgiczny w chrześcijaństwie jest rytem śpiewanym, łatwo dojść do wniosku, że tak uroczystym obchodom musiały towarzyszyć równie uroczyste i różnorakie śpiewy. Wśród nich pojawiają się śpiewy wspólne dla świąt maryjnych, obchodzonych w ciągu roku, lecz przede wszystkim śpiewy własne Uroczystości Wniebowzięcia NMP. Niewielka ich część powtarza się w kilku godzinach brewiarzowych, znaczna większość wykonywana jest tylko raz w ciągu roku. Właśnie z tego bogactwa tradycyjnego śpiewu chorałowego Kościoła Rzymskokatolickiego skorzystano przy przygotowaniu celebracji niniejszego nabożeństwa – Apelu Jasnogórskiego na Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Oparto się na dwóch łacińskich tradycjach: księgach edycji watykańskiej, podanych całemu Kościołowi Powszechnemu, i księgach dominikańskich, zawierających śpiewy własne zakonu kaznodziejskiego.

Wniebowzięcie NMP, miniatura z XII w.

          Ponieważ śpiewy wykorzystane w niniejszym nabożeństwie pochodzą z godzin brewiarzowych oraz mszy świętej, a wszystkie te modlitwy odmawiane są w poszczególnych porach dnia, nabożeństwo również oddaje swym charakterem jednorodny puls modlitwy śpiewanej, odwołując się zarazem do symboliki liczb, popularnej w średniowieczu, kiedy to muzykę uznawano za gałąź matematyki. Pieśni pogrupowane są po trzy; cyfra trzy symbolizuje Boga Trójjedynego. Takich grup pieśni jest cztery, co z kolei jest symbolem świata; świat bowiem ma cztery strony, kształtują go cztery żywioły, a czas przemija w cyklu czterech pór roku. Trzy razy cztery, czyli symboliczne przeniknięcie się świata niebieskiego z ziemskim, łącznie daje dwanaście – tyle samo gwiazd pojawia się nad głową Maryi w Objawieniu św. Jana (Ap 12, 1). W tym samym Objawieniu liczba dwanaście to również liczba dwunastu bram Nowego Jeruzalem, które otwierają się po trzy na każdą stronę świata (Ap 21, 12-13). Cykliczny podział nabożeństwa na dwanaście pieśni odbywa się poprzez lekcje wzięte z matutinum. Każdej lekcji, zgodnie ze zwyczajem, towarzyszy responsorium oraz versiculus. Zgodnie z tradycją lekcje także są śpiewane. Trzy lekcje z trzema responsoriami i trzema versiculusami dają dziewięć dodatkowych śpiewów zgrupowanych po trzy; odpowiada to dziewięciu chórom anielskim pogrupowanym po trzy według nauki św. Ambrożego. Są to niejako śpiewy ukryte, niezauważalne w porównaniu z resztą, podobnie jak subtelne i niezauważalne pozostają działania aniołów w świecie przyrodzonym. Łącznie dwanaście pieśni i dodatkowe dziewięć śpiewów daje liczbę dwadzieścia jeden. Odwołuje się ona do 21. rozdziału Objawienia św. Jana, w którym opisuje on Nowe Jeruzalem. Podobna struktura symboliki liczbowej zastosowana jest w kaplicy pałacowej Karola Wielkiego w Akwizgranie, stanowiącej piękny zwornik tradycji wschodniej i zachodniej Europy, gdzie całość proporcji odnosi się do tego samego rozdziału Apokalipsy. Tam wzajemne przenikanie się Nieba i Ziemi symbolizuje oparcie planu budowli na kole i kwadracie, w niniejszym nabożeństwie – na skrzyżowaniu cyfr 3 i 4.

W swojej ukrytej symbolice nabożeństwo to wskazuje więc na czasy ostateczne. Dzięki temu, że Maryja zgodziła się na przyjęcie Bożej woli i porodziła Chrystusa, dziś dwanaście bram Nowego Jeruzalem stoi otworem. Paradoksalnie, by to mogło się stać, Jezus przechodząc przez łono Maryi i przez ściany swojego grobu te dwie bramy pozostawił nietknięte. Odchodząc potem do nieba, wkrótce zabrał swoją matkę do siebie, koronując ją na Królową Nieba i Ziemi. A koroną królowej jest wieniec z gwiazd dwunastu, o czym mówi fragment objawienia wykorzystany jako śpiew rozpoczynający mszę świętą tejże uroczystości (wykorzystany również podczas nabożeństwa).

Dokładny układ nabożeństwa wraz z krótkim opisem pochodzenia śpiewów można poznać tutaj.

          W sierpniu bieżącego roku nabożeństwo EXALTATA EST będziemy mogli przeżyć dwukrotnie w diecezji drohiczyńskiej. Układ śpiewów jest następujący:

piątek, 15. sierpnia, godz. 17.00 – EXALTATA EST w kościele św. Klary w Hajnówce;

sobota, 16. sierpnia, godz. 19.00 – EXALTATA EST w kościele Trójcy Przenajświętszej w Rudce;

niedziela, 17. sierpnia, godz. 10.00 – msza św. w kaplicy św. Józefa Robotnika w Korycinach (parafia Rudka).

Plakat nawiązuje do liczbowej symboliki nabożeństwa. W warstwie kolorystycznej
inspirowany jest średniowieczną polichromią z gotyckiej konkatedry św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie.
Projekt: Łukasz Krytkowski.