środa, 11 listopada 2015

Formy modlitwy za zmarłych - część pierwsza: praktyki liturgiczne i paraliturgiczne

źródło: www.lmschairman.org
          Chrześcijański sens naszej śmierci odczytujemy w śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa, których pamiątkę przeżywamy w czasie każdej Liturgii Eucharystycznej. W dniu śmierci katolika, po zakończeniu życia sakramentalnego, Kościół widzi dopełnienie jego nowych narodzin do Królestwa niebieskiego. Kościół, w którym katolik umacniał się słowem Bożym i sakramentami, towarzyszy mu w jego ostatniej drodze tu na ziemi. Ofiarowuje go przez Chrystusa Ojcu i z nadzieją składa jego ciało w grobie, wierząc, że zmartwychwstanie ono w chwale. W liturgii pogrzebowej oddajemy naszą posługę zmarłemu, zanosimy do Boga modlitwy w jego intencji i wyrażamy naszą z nim łączność.
          Liturgia żałobna ma szczególne znaczenie dla katolików, bowiem jest etapem przejścia z życia doczesnego do życia wiecznego. Exequiarum Ordo, dlatego liturgiczne modlitwy za zmarłych sięgają do hymnów i psalmów mówiących o wiecznym zbawieniu. Kolorem liturgicznym jest czerń albo fiolet, w pewnych sytuacjach biel. Koloru białego używa się na pogrzebach dzieci przed ukończeniem siódmego roku życia.
Pogrzeb JF Kennedy'ego;
źródło: extremecatholic.blogspot.com
          Trumnę z ciałem zmarłego wnosi się do Kościoła "nogami do ołtarza" i ustawia się na katafalku blisko ołtarza mszalnego. W czterech rogach katafalku ustawia się lichtarze ze świecami. Po Drugim Soborze Watykańskim obrzędy pogrzebowe zalecają, aby przy trumnie zapalać paschał, symbol zmartwychwstałego Chrystusa. Przy trumnie zapala się także chrzcielną świecę zmarłego. Inaczej ustawia się trumnę z ciałem kapłana, mianowicie "głową do ołtarza", gdyż był szafarzem Eucharystii, głosił wiernym słowo Boże, sprawował sakramenty święte. Na trumnę lub przed nią kładzie się mszał i stułę, a na mszale kielich z pateną dla przypomnienia sprawowanych przez niego funkcji kapłańskich.
          Mszę świętą pogrzebową łączy się z egzekwiami, tzn. z Jutrznią (do południa) lub Nieszporami żałobnymi (po południu). We Mszy świętej zmarły polecany jest Miłosierdziu Bożemu. Kapłan wygłasza homilię pogrzebową, w której nie opowiada się o zasługach zmarłego, a raczej przybliża prawdy wiary dotyczące spraw ostatecznych i zachęca do modlitwy w intencji jego zbawienia.
źródło: wdtprs.com
          Po zakończeniu Mszy świętej ma miejsce liturgiczny obrzęd ostatniego pożegnania. Celebrans zachęca zgromadzonych do modlitwy, aby wszyscy mogli razem ze zmarłym osiągnąć zbawienie, następnie intonuje Przybądźcie z nieba na głos naszych modlitw (Subvenite, sancti Dei). Tekst ten wyraża serdeczną prośbę o przyjęcie zmarłego do grona zbawionych. Kapłan pokrapia trzykrotnie trumnę zmarłego wodą święconą na pamiątkę chrztu, prosząc Boga, aby dzieło zbawienia rozpoczęte w tym sakramencie zostało pomyślnie zakończone poprzez przyjęcie zmarłego do domu Ojca w niebie. Następujące później okadzenie zmarłego wyraża prawdę, że ciało ludzkie było świątynią Ducha Świętego i dlatego należy się mu nasz szacunek. Wznoszący się ku górze dym kadzidła symbolizuje modlitwę, którą kierujemy ku Bogu w intencji zmarłego. Modlitwa Ojcze nieskończenie dobry, którą celebrans odmawia po okadzeniu, zawiera gorącą prośbę o otworzenie bram raju zmarłemu, jest także podziękowaniem Bogu za jego dobre czyny. Podczas śpiewu antyfony Niech aniołowie zawiodą cię do raju (In paradisum) trumnę zmarłego wynosi się z kościoła.
źródło: harvestingthefruit.com
          Ostatnia stacja liturgii pogrzebowej ma miejsce na cmentarzu. Dochodząc do grobu śpiewana jest antyfona Ja jestem zmartwychwstanie i życie (Ego sum). Trumnę ustawia się w pobliżu grobu i po chwili cichej modlitwy rozpoczyna się modlitwa powszechna, po której odmawia się Modlitwę Pańską zakończoną prośbą o wieczne zbawienie zmarłego. Po uroczystym błogosławieństwie zgromadzonych kapłan pokrapia trumnę wodą święconą i rzuca grudkę ziemi na trumnę, przypominając o przygodności naszego życia tu na ziemi: Prochem jesteś i w proch się obrócisz. Kapłan oznajmia, że ciało zmarłego złożymy do grobu, ale wierzymy, że skoro Chrystus powstał z martwych, to również wskrzesi ciało naszego zmarłego do życia wiecznego. Podczas śpiewu Witaj Królowo i Anioł Pański opuszcza się trumnę do grobu i zasypuje. W czasie śpiewu poświęca się krzyż i ustawia na grobie, prosząc, aby ciało pod nim złożone, Bóg wskrzesił do życia w chwale. Tradycyjnie uczestnicy pogrzebu starają się rzucić trzykrotnie grudkę ziemi na trumnę do grobu. Obrzędy pogrzebowe pozwalają na poświęcenie zapalonych zniczy oraz żywych kwiatów składanych na grobie. Kwiaty są znakiem naszej miłości do zmarłego oraz wdzięczności za jego dobre czyny. Płonące znicze i lampki są wyrazem naszej modlitwy kierowanej do Boga o dopuszczenie zmarłego do wiekuistej światłości. Znak krzyża i chrześcijańskie pozdrowienie kapłana kończy liturgię pogrzebową na cmentarzu.
Pogrzeb papieża Benedykta XV; źródło: ikomutoprzeszkadzalo.pl
          Modlitewna pamięć o zmarłych wykracza znacznie poza same obrzędy pogrzebowe. Wśród różnego rodzaju form modlitwy za zmarłych szczególne miejsce zajmują wypominki. Jest to specjalne nabożeństwo za zmarłych, podczas którego wyczytywana jest lista imion i nazwisk zmarłych osób, które wierni chcą w modlitwie polecać Bogu. Wierni wypisują na kartkach nazwiska swoich zmarłych krewnych i wraz z dobrowolną ofiarą przynoszą je do parafialnej kancelarii lub kościelnej zakrystii. Ksiądz sporządza listę nazwisk zmarłych, którą odczytuje podczas nabożeństwa wzywając zebranych do modlitwy w ich intencji. Najczęściej wierni odmawiają w intencji zmarłych różaniec lub tradycyjną modlitwę Wieczny odpoczynek.
          Istnieją również zwyczaje okołopogrzebowe, wyrastające z obrzędowości ludowej. O nich przeczytamy w następnej części.
Barbara Supeł

Brak komentarzy: